روس ۽ يوڪرين جنگ جي تازه ترين صورتحال

سيد غلام مصطفي شاھ

ٽي سالن جي تڪرار نه رڳو علائقائي سرحدن تي پر عالمي سياست جي ميدان ۾ به پنهنجا نشان ڇڏي آهن. فيبروري 2025 تائين جي صورتحال ڏسجي تہ هن جنگ جي تبديل ٿيندڙ رخن کي ظاهر ڪري ٿي، جن ۾ فوجي حملا، سفارتي ڳالهه ٻولهه ۽ عالمي رد عمل سڀ گڏ نظر اچن ٿا. تازو روسي فوج يوڪرين جي ڊونيٽسڪ علائقي تي قبضو ڪري ورتو آهي، جنهن جو اعلان روسي وزارتِ دفاع طرفان ڪيو ويو. هن حملي جو مقصد يوڪرين جي فوجي هوائي اڏن، بندرگاهن ۽ ڊرون تياري مرڪزن کي نشانو بڻائڻ هو، جنهن ۾ 140 ڊرون استعمال ڪيا ويا هئا.جيتوڻيڪ يوڪرين جي دعويٰ آهي ته انهن 85 ڊرونز کي ناڪام بڻايو ويو آهي ، پر هي حملا علائقي ۾ ڇڪتاڻ کي وڌيڪ تيز ڪري رهيا آهن.يوڪرين جي طرفان پڻ جوابي ڪارروايون جاري آهن. انهن روس جي آندريپول تيل پمپنگ اسٽيشن تي ڊرون حملي دوران تيل جي کوھن کي باھ ڏيڻ وارا واقعا پيدا ڪيا آھن ، جڏهن ته روسي فوج لاءِ اهميت رکندڙ سراتوف علائقي ۾ موجود هڪ تيل رفائنري کي به نقصان پهتو. ان کان علاوه، ڊونيٽسڪ جي ڪراميٽرسڪ شهر ۾ روسي ميزائل حملي سبب هڪ شخص جو موت ٿيو ۽ پنج زخمي ٿيا، جن ۾ هڪ 16 سالن جي ڇوڪري به شامل آهي، جڏهن ته ڪيرسين علائقي ۾ ٿيل الڳ حملي ۾ ٻه ماڻهو جاں بحق ٿي ويا. فوجي محاذن جي تيزي سان گڏوگڏ سفارتي ميدان ۾ به ڪافي ڦيرڦار پيدا ٿي چڪي آهي. آمريڪي صدر ڊونلڊ ٽرمپ ميونخ ڪانفرنس ۾ روسي صدر پيوتن ۽ يوڪرائين صدر زيلينسڪي جي ملاقات جو اعلان ڪيو، جنهن ۾ سعودي عرب پڻ شامل ٿيندو.ٽرمپ زور ڏنو آهي ته جنگ بنديءَ جي ڳالهه ٻولهه ۾ يوڪرائين جو مڪمل ڪردار هجڻ گهرجي. ساڳئي ڪانفرنس دوران، يوڪرائين صدر زيلينسڪي ڪرسڪ علائقي ۾ يوڪرائين جي قابض علائقن جي بدلي ۾ روس جي قبضيدار علائقن کي تبديل ڪرڻ جي پيشڪش ڪئي، پر روس ان کي "بي بنياد" قرار ڏئي رد ڪيو. نيٽو جي سيڪريٽري جنرل مارڪ روٽ چيو آهي ته روس هڪ وڏو خطرو آهي، ۽ ميمبر ملڪن کان دفاعي خرچ وڌائڻ جي گهرج ڪئي. انهن جي مطابق، روس هر ٽن مهينن ۾ نيٽو جي سالياني گوليباري برابر سامان تيار ڪري ٿو، جيڪو علائقي ۾ فوجي برتري حاصل ڪرڻ جو هڪ واضح اشارو آهي. جنگ جي حقيقي قيمت رڳو فوجي محاذن تائين محدود ناهي. يوڪرين صدر موجب، فيبروري 2022 کان وٺي فيبروري 2025ع تائين 45,100 يوڪرائين فوجي ماريا ويا آهن ۽ 390,000 زخمي ٿيا آهن، جڏهن ته يوڪرين جنرل اسٽاف جي اندازن موجب 842,930 روسي فوجي جان جي بازي هارائي چڪا آهن. بين الاقوامي ريڊ ڪراس جي رپورٽ مطابق، گم ٿيل ماڻهن جو تعداد 50,000 تائين پهچي وئي آهي، جن ۾ 90 سيڪڙو فوجي شامل آهن.يورپي يونين جي خارجه معاملن جي سربراهه ڪاجا ڪالس خبردار ڪيو آهي ته جيڪڏهن يوڪرين کي معاهدن ۾ نظرانداز ڪيو ويو ته ڪو به سفارتي حل ڪامياب نه ٿيندو ۽ ڳالهين جي دور کي برقرار رکڻ ضروري آهي. آمريڪا جي وزير خزانه اسڪاٽ بي سينٽ به جلد ئي يوڪرين جو دورو ڪندو، جتي هو ناياب معدنيات جي حوالي سان معاهدن تي ڳالهه ٻولهه ڪندو. ان دوران، ٽرمپ واضح ڪيو آهي ته آمريڪا يوڪرائين ۾ فوجون نه موڪليندو، پر يورپي اتحادي ملڪن کي دفاعي خرچ وڌائڻ جي هدايت ڪندو. ممڪن آهي تہ امن امان جي ڳالهه ٻولهه جا امڪان به موجود آهن. متحده عرب امارات روس ۽ يوڪرين جي وچ ۾ ڳالهه ٻولهه جي ميزباني ڪرڻ جي پيشڪش ڪئي آهي، جڏهن ته يوڪرائين جي صدر زيلينسڪي جو واضح پيغام آهي ته انهن جي شموليت کان سواءِ ڪو معاهدو قابل قبول نه ٿيندو. ٻئي فوجون ڳالهه ٻولهه کان اڳ پنهنجي پوزيشن مضبوط ڪرڻ ۾ مصروف آهن، روس اوڀر يوڪرين ۾ ياسينووي ڳوٺ تي قبضو حاصل ڪري چڪو آهي، جڏهن ته يوڪرائين جي فوجون ڪرسڪ علائقي ۾ 500 چورس ڪلوميٽر تائين پکڙيل آهن.ٽي سالن جي جنگ باوجود، تصادم جي شدت ۾ گهٽتائي جي بدران سفارتي ڪوششون ۽ فوجي محاذ تي هٿيارن جي جنگ تيز ٿي چڪي آهي. ٻئي ڌرين جي سخت موقف ۽ مسلسل فوجي دٻاءَ جي پيش نظر امن حاصل ڪرڻ جا امڪان اڃا مبهم آهن. ان دوران، عالمي اڳواڻن جي گڏيل ڪوششون ۽ بين الاقوامي دٻاءَ ئي هن ڊگهي ۽ پيچيده جنگ جي خاتمي جي ڪنجي ثابت ٿي سگهن ٿيون.هن جنگ جي صورتحال اسان کي ياد ڏياريندي آهي ته جنگ جي تباهيءَ سان نبيرڻ لاءِ رڳو فوجي نه پر سياسي ۽ سفارتي حڪمت عملين جو به استعمال ضروري آهي. عالمي برادري جي گڏيل ڪوششون ۽ فوري اثرائتو قدم ئي هن پيچيده تڪرار جو حل ڪري سگهن ٿا.