وقت جو گذرڻ رڳو ڪئلينڊر جي ورقن جو مٽجڻ ناهي هوندو، پر هي هڪ اهڙو لڙاتيل آئينو آهي جنهن ۾ قومون پنهنجو ماضي، حال ۽ مستقبل هڪ ئي وقت ڏسي سگهنديون آهن. وڃندڙ سال ۽ ايندڙ سال حقيقت ۾ وقت جا ٻه اهڙا پاڇا آهن، جيڪي تاريخ جي صفحن تي پنهنجا اڻ مٽ نشان ڇڏي ويندا آهن. گذريل سال اسان لاءِ رڳو يادگيريون نه، پر تجربن ۽ سبقن جو هڪ مڪمل ڪتاب هو، جنهن اسان کي اهو سوچڻ تي مجبور ڪيو ته ڇا اسان بحثيت قوم اڳتي وڌي رهيا آهيون يا رڳو هڪ ئي دائري ۾ گردش ڪري رهيا آهيون. نئون سال جڏهن اسان جي در تي دستڪ ڏئي ٿو، ته هو پنهنجي جهوليءَ ۾ نيون اميدون ۽ نوان موقعا ته کڻي اچي ٿو، پر ان سان گڏ هڪ انتهائي سخت سوال به پڇي ٿو ته: ڇا اسان پنهنجي ماضيءَ جي غلطين مان ڪجهه سکڻ لاءِ تيار آهيون يا وري ساڳي تقدير جو شڪار بڻجڻ چاهيون ٿا؟
جيڪڏهن وڃندڙ سال جي سياسي منظرنامي تي تفصيلي نظر وجهجي ته اهو دور شديد بيچيني، سماجي انتشار ۽ انتهائي بي اعتماديءَ جو رهيو. سياست، جنهن جو بنيادي مقصد عوام جي جان ۽ مال جي حفاظت ۽ سندن حقن جي پاسداري هوندو آهي، اها بدقسمتيءَ سان رڳو اقتدار جي حصول ۽ ذاتي انا جي جنگ بڻجي رهجي وئي. اختلافِ راءِ، جيڪو ڪنهن به جمهوريت جو حسن ۽ ان جو روح هوندو آهي، ان کي دشمني ۽ ٽڪراءُ جي صورت ڏني وئي، جنهن ڪري سماج ۾ برداشت جو مادو ختم ٿيندو نظر آيو. رياستي ادارن جي وچ ۾ توازن جي کوٽ ۽ پاليسين جي عدم تسلسل عام ماڻهوءَ کي رياست جي فيصلي سازيءَ واري عمل کان ايترو ته پري ڪري ڇڏيو، جو سياست ۽ عوام جي وچ ۾ هڪ اهڙي گهري کاهي پيدا ٿي وئي آهي، جيڪا قومي يڪجهتيءَ لاءِ انتهائي موتمار ثابت ٿي سگهي ٿي.
معاشي محاذ تي گذريل سال هر عام انسان، مزدور ۽ وچولي طبقي لاءِ هڪ صبر آزما امتحان ثابت ٿيو. مهانگائيءَ جو اهو طوفان، جنهن بازارن جو سڪون ۽ گهرن جي خوشي کسي ورتي، ان جو سڌو اثر غريب جي چلهي تي پيو. روزگار جا دروازا سوڙها ٿيا ۽ ملڪ جي معيشت غير يقيني صورتحال ۽ بيروني قرضن جي وڪڙ ۾ رهي. اسان جي زراعت، جيڪا سنڌ جي معيشت جي ڪرنگهي جي هڏي آهي، اها جديد مشينري، سستي ٻج ۽ پاڻي جي منصفاڻي ورڇ نه هجڻ سبب زبون حالي جو شڪار رهي. جڏهن ته صنعتي شعبي ۾ توانائي جي بحران ۽ انتظامي بدانتظامي سبب پيداواري صلاحيت گهٽجي وئي، جنهن ڪري مقامي واپار سان گڏ برآمدات تي به ناڪاري اثر پيا، ۽ نتيجي طور عام ماڻهوءَ جي مالي قوتِ خريد جواب ڏئي وئي.
تعليمي نظام جي صورتحال پڻ ڪا گهڻي حوصلي افزا نه رهي. اسان وٽ اسڪولن ۽ ڪاليجن جون عمارتون ته موجود آهن، پر تعليم جو اصل مقصد—سوچ، شعور، تخليق ۽ تحقيق—ڪٿي پوئتي رهجي ويو آهي. اسان جو نصاب اڄ جي ڊجيٽل دنيا جي تيز رفتار تقاضائن جو ساٿ ڏيڻ کان قاصر آهي. نوجوانن جي هٿن ۾ ڊگريون ته اچي ويون، پر انهن وٽ اهي فني مهارتون ناهن جيڪي کين عالمي مارڪيٽ ۾ مقابلي جي لائق بڻائي سگهن. نتيجي طور، اسان جو باصلاحيت نوجوان مايوسيءَ جي اونداهيءَ ۾ گم ٿي رهيو آهي، جنهن ڪري ملڪ مان "برين ڊرين" يعني ذهين ماڻهن جو ٻاهرين ملڪن ڏانهن لڏپلاڻ وارو رجحان وڌي ويو آهي، جيڪو ڪنهن به قومي ترقيءَ لاءِ وڏو نقصان آهي.
هاڻي جڏهن اسان نئين سال جي اڳيان بيٺا آهيون، ته هي سال اسان کان رڳو جشن نه، پر هڪ سنجيده "قومي حڪمت عملي" جو مطالبو ڪري ٿو. سياسي ميدان ۾ برداشت، مفاهمت ۽ آئين جي بالادستي اختيار ڪرڻ کانسواءِ ٻيو ڪو به رستو ناهي. سياستدانن کي گهرجي ته اهي عوام جي ٽٽل اعتماد کي بحال ڪن ۽ اقتدار کي رڳو خدمت جو ذريعو بڻائين. معيشت کي بحال ڪرڻ لاءِ رڳو انگن اکرن جي ڪاميابي ڪافي ناهي، پر ان جو ثمر عام ماڻهوءَ جي دسترخوان تائين پهچڻ گهرجي. اسان کي هڪ اهڙو منصفاڻو ٽيڪس نظام گهرجي جتي امير ۽ غريب جي وچ ۾ فرق گهٽجي، زراعت کي جديد خطن تي استوار ڪيو وڃي ۽ صنعتن لاءِ اهڙيون مستقل پاليسيون جوڙيون وڃن جيڪي سياسي تبديلين کان پاڪ هجن. ننڍن ۽ وچولي ڪاروبارن (SMEs) کي هٿي ڏيڻ لاءِ آسان قرض ۽ ٽيڪنالاجي فراهم ڪرڻ سان ئي اسان جي تجارتي مارڪيٽ ۾ نئين جان پئجي سگهي ٿي.
سڀ کان وڌيڪ ضرورت تعليمي انقلاب جي آهي. نئين سال ۾ اسان کي پنهنجي تعليمي نظام کي رڳو "ڪلرڪ پيدا ڪندڙ فيڪٽري" مان ڪڍي، هڪ اهڙو مرڪز بڻائڻو پوندو جتي آرٽيفيشل انٽيليجنس، ڊيٽا سائنس ۽ جديد تحقيق کي ترجيح ڏني وڃي. نوجوانن کي مايوسيءَ مان ڪڍڻ لاءِ کين روزگار جي ضمانت ۽ فني تربيت ڏيڻي پوندي، ته جيئن اهي ملڪ جي تعمير ۾ پنهنجو حصو وجهي سگهن. وڃندڙ سال اسان کي اها نصيحت ڪري ويو آهي ته بي حسي، خودغرضي ۽ عارضي فائدن جي سوچ قومن کي تباهيءَ جي ڪناري تي وٺي ويندي آهي. هاڻي هي نئون سال اسان کان شعور، ايمانداري، انصاف ۽ گڏيل قومي ذميواريءَ جو مطالبو ڪري ٿو. جيڪڏهن اسان اڄ پنهنجو گڏيل خواب روشن مستقبل کي بڻايون، ته هي سال رڳو سج جو هڪ نئون اڀرڻ نه، پر هڪ نئين سوچ، نئين راهه، هڪ مستحڪم معيشت ۽ خوشحال سماج جي حقيقي شروعات ثابت ٿيندو.
0 تبصرے