ڪراچي جي ترقي لاءِ 25 ارب رپين جي منظوري: موقعو، چيلنج ۽ مستقبل جو رستو.؟؟

غلام مصطفيٰ جمالي

ڪراچي، پاڪستان جو سڀ کان وڏو شهر ۽ سنڌ جو معاشي دل آهي، جيڪا هميشه ترقي ۽ جديديت جي ضرورت رکندي رهي آهي. تازو وفاقي ۽ صوبائي حڪومت پاران ڪراچي جي ترقي لاءِ 25 ارب رپين جي فنڊ جي منظوري هڪ اهم ۽ تاريخي قدم طور ڏٺو وڃي ٿو.هي رقم شهر جي بنيادي ڍانچي، ٽرانسپورٽ، صفائي، پاڻي ۽ بجلي جي فراهمي، شهري منصوبابندي ۽ ٻين اهم شعبن ۾ استعمال ڪئي ويندي، جنهن جو مقصد شهري زندگي کي آسان بڻائڻ ۽ ڪاروباري ۽ معاشي سرگرمين کي فروغ ڏيڻ آهي ڪراچي ۾ رهندڙ شهرين کي روزانه ڪيترائي مسئلا درپيش آهن. ٽريفڪ جام، ناقص صفائي، پاڻي ۽ بجلي جي غير تسلي بخش فراهمي، ڪچري جي ناقص انتظام ۽ عوامي ٽرانسپورٽ جي گهٽتائي شهري زندگي کي مشڪل بڻائي رهيا آهن. انهن مسئلن کي حل ڪرڻ لاءِ فنڊ جو اهڙو اعلان هڪ اميد جي روشني وانگر نظر اچي ٿو. بهتر بنيادي ڍانچو نه صرف شهري زندگي کي آسان بڻائيندو، پر ڪاروباري سرگرمين ۾ واڌارو آڻيندو ۽ شهري معيشت کي مضبوط ڪندو پر فنڊ جي اعلان سان گڏوگڏ انتظامي شفافيت ۽ منصوبابندي جو مسئلو پڻ اهميت رکي ٿو. ڪراچي ۾ اڳ ۾ ڪيترائي ترقياتي منصوبه انتظامي غفلت ۽ ڪرپشن سبب متاثر ٿيا آهن. جيڪڏهن 25 ارب رپين کي صرف اعلان طور استعمال ڪيو ويو يا غير شفاف طريقي سان تقسيم ڪيو ويو، ته عوامي اعتماد ختم ٿيڻ ۽ منصوبن ۾ دير ٿيڻ جو خدشو وڌي سگهي ٿو. شفافيت، منصوبابندي ۽ موثر نگراني کانسواءِ فنڊ جو استعمال رڳو بيهوده خرچ ۾ تبديل ٿي سگهي ٿو ۽ شهري زندگي تي ڪو اثر نه پوي ماهرين جو چوڻ آهي ته ڪراچي جي بنيادي ڍانچي ۾ سيڙپڪاري هڪ انتهائي ضروري قدم آهي. ٽرانسپورٽ سسٽم جي جديديت، واٽر سپلائي نيٽ ورڪ جي مرمت، بجلي جي مستقل فراهمي، ڪچري جي مناسب انتظام ۽ شهري رستن جي ٻيهر تعمير ڪراچي کي رهائش لائق شهر بڻائي سگهن ٿا. هڪ جديد ۽ منظم شهري نظام نه صرف شهري زندگي آسان بڻائيندو، پر ڪاروباري ۽ معاشي سرگرمين کي پڻ وڌائيندو. شهري معيشت ۾ واڌارو روزگار جا نوان موقعا پيدا ڪندو ۽ ڪراچي کي پاڪستان جو حقيقي معاشي مرڪز بڻائيندوڪراچي جي شهري تنظيم ۽ انتظاميا لاءِ 25 ارب رپين جو فنڊ هڪ ذميواري آهي. منصوبن جي شروعات کان پهرين منصوبابندي، ٽارگيٽ، شفافيت ۽ نگراني لازمي آهي. شهري منصوبن جي اثرائتي عملدرآمد سان شهر ۾ نه صرف بنيادي سهولتن ۾ بهتري ايندي، پر عوام جو اعتماد پڻ بحال ٿيندو. جيڪڏهن فنڊ جو صحيح استعمال نه ٿيو ته عوامي ناراضگي وڌندي ۽ مستقبل ۾ اهڙن ترقياتي منصوبن تي ڀروسو گهٽجي ويندو ڪراچي ۾ عوام جي زندگي تي بنيادي ڍانچي جي اثر جو تجزيو ڪرڻ ضروري آهي. شهر ۾ روزانه لکين ماڻهو ٽريفڪ جام، پاڻي جي کوٽ، بجلي جي بندش، ۽ ڪچري جي صفائي جي گهٽتائيءَ سبب مشڪل سان زندگي گذاريندا آهن. شهري زندگي ۾ سهولتن جي کوٽ نه صرف شهري آرام کي متاثر ڪري ٿي، پر صحت، تعليم، ڪاروبار ۽ روزگار جي موقعن تي به اثر انداز ٿيندي آهي. فنڊ جي صحيح استعمال سان اهي مسئلا گهٽجي سگهن ٿا ۽ ڪراچي جي رهائشي زندگي ۾ خاطرخواهه بهتري اچي سگهي ٿي ڪراچي ۾ ٽرانسپورٽ سسٽم جي بهتري لاءِ منصوبه ڪافي اهم آهن. جديد بس ريل، ٽرانسپورٽ ڪارڊ سسٽم، شهري رستن جي ٻيهر تعمير ۽ ٽريفڪ ڪنٽرول سسٽم شهر جي زندگي آسان بڻائي سگهندا. عوامي ٽرانسپورٽ جي سهولتن ۾ اضافو نه صرف روزاني زندگي کي آسان ڪندو، پر ٽريفڪ جام ۽ ماحولياتي آلودگي کي به گهٽائي سگهندو. شهري ٽرانسپورٽ جو جديد نظام ڪاروباري سرگرمين لاءِ پڻ مددگار ثابت ٿيندو، ڇو ته ماڻهو آساني سان پنهنجي ڪم تي پهچي سگهندا ۽ ڪاروباري لاڳاپا بهتر طريقي سان هليا ويندا پاڻي جي فراهمي ۽ صفائي پڻ ڪراچي جي ترقيءَ لاءِ انتهائي اهم شعبا آهن. پاڻي جي کوٽ ۽ ناقص صفائي شهر جي رهائشي زندگي کي متاثر ڪن ٿا ۽ صحت جا مسئلا پيدا ڪن ٿا. فنڊ جو استعمال پاڻي جي سپلائي نيٽ ورڪ جي مرمت، نئين پاڻي جي ٽانڪين جي تعمير، ۽ ڪچري جي صحيح انتظام لاءِ ٿيڻ گهرجي. ماحولياتي صفائي ۽ پاڻي جي مناسب فراهمي سان شهر ۾ نه صرف صحت بهتر ٿيندي، پر رهائشي ماحول پڻ سٺي حالت ۾ آندو ويندو اقتصادي طور تي ڪراچي جي ترقي لاءِ فنڊ جو استعمال ڪاروباري ماحول کي مضبوط ڪري سگهي ٿو. شهري بنيادي ڍانچي ۾ سيڙپڪاري ڪاروباري سرگرمين کي فروغ ڏيندي ۽ روزگار جا نوان موقعا پيدا ڪندي. بهتر شهري منصوبابندي ۽ جديد بنيادي ڍانچو نه صرف موجوده ڪاروباري سرگرمين کي بهتر بڻائيندو، پر نون سيڙپڪارن لاءِ پڻ اعتماد پيدا ڪندو ۽ شهري معيشت کي وڌائيندو فنڊ جي شفاف استعمال لاءِ انتظاميا کي موثر نگراني ۽ منصوبابندي ڪرڻ ضروري آهي. هر منصوبي جي شروعات کان پهرين ٽارگيٽ، بجيٽ ۽ ٽريڪنگ سسٽم جي وضاحت لازمي آهي. شفافيت کانسواءِ فنڊ جو استعمال بيڪار خرچ ۽ عوامي ناراضگي جو سبب بڻجي سگهي ٿو. عوامي اعتماد بحال ڪرڻ لاءِ هر منصوبي ۾ رپورٽنگ ۽ نگراني جو نظام هجڻ لازمي آهي، جيئن شهري ۽ قومي سطح تي مثبت اثر پوي عوام جو ردعمل پڻ اهم آهي. ڪراچي ۾ رهندڙ شهري فنڊ جي منظوري کي اميد جي طور تي ڏسي رهيا آهن، پر اهي انتظامي شفافيت ۽ منصوبابندي تي ڀروسو ڪرڻ چاهين ٿا. عوامي شعور ۽ شفافيت سان منصوبن تي عملدرآمد عوام کي شامل ڪرڻ ۽ ترقياتي عمل کي موثر بڻائڻ ۾ مددگار ثابت ٿيندو ڪراچي جي ترقياتي منصوبن ۾ سماجي اثرات پڻ اهم آهن. بهتر بنيادي ڍانچو ۽ شهري سهولتون نه صرف زندگي آسان بڻائينديون، پر سماجي استحڪام ۽ عوامي زندگي ۾ سڌارو پڻ آڻينديون. شهر ۾ جديد اسڪول، اسپتالون، ۽ تفريحي سهولتون پڻ عوام جي زندگي کي بهتر بڻائينديون ۽ شهري ماحول کي خوشگوار بڻائينديون ڪراچي ۾ نوجوانن لاءِ روزگار جا موقعا وڌائڻ پڻ اهم آهي. جديد شهري بنيادي ڍانچو نوجوانن کي تعليمي، فني ۽ ڪاروباري تربيت جا موقعا فراهم ڪري سگهي ٿو، جنهن سان شهري سماج ۾ پيشه ورانه ترقي ۽ خود انحصاري جو ماحول پيدا ٿيندو صحت ۽ تعليمي شعبن ۾ بهتري پڻ فنڊ جي اهميت کي اجاگر ڪري ٿي. جديد اسپتالون، صحت جا مرڪز، ۽ اسڪولن جي تعمير سان نه صرف عوامي صحت بهتر ٿيندي، پر تعليمي سطح ۾ بهتري پڻ ايندي. تعليم ۽ صحت ۾ سيڙپڪاري مستقبل جي شهري ترقي لاءِ بنيادي اهميت رکي ٿي ماحولياتي تحفظ به ڪراچي جي ترقي لاءِ ضروري آهي. شهر ۾ وڻڪاري لڳائڻ، پارڪ ۽ سائي علائقن جي بحالي، ۽ آلودگي کي گهٽائڻ لاءِ جديد ٽيڪنالاجي استعمال ڪرڻ سان شهري ماحول صاف ۽ صحت مند رهندو. فنڊ جي صحيح استعمال سان ماحولياتي تحفظ پڻ يقيني بڻائي سگهجي ٿو شهري منصوبن ۾ عوام جي شموليت پڻ ضروري آهي. منصوبن جي شروعات کان پهرين عوامي مشاورت، معلوماتي مهم ۽ ٽريڪنگ سسٽم کي شامل ڪرڻ سان عوام ۾ اعتماد پيدا ٿيندو ۽ منصوبن جي اثرائتي عملدرآمد کي يقيني بڻائي سگهجي ٿو. عوام کي شموليت ڏيڻ سان منصوبا وڌيڪ ڪارگر، شفاف ۽ پائيدار بڻجي سگهن ٿا ڪراچي لاءِ 25 ارب رپين جو فنڊ هڪ اهم قدم آهي، پر ان کي ڪاميابي ۾ بدلائڻ لاءِ انتظامي شفافيت، شهري تنظيم، عوامي شموليت ۽ ٽريڪنگ سسٽم لازمي آهن. ان کانسواءِ، فنڊ رڳو اعلان تي ختم ٿي سگهي ٿو ۽ عوام جي اعتماد کي نقصان پهچائي سگهي ٿي ڪراچي جي ترقي لاءِ فنڊ جي منظوري هڪ تاريخي موقعو آهي، جنهن کي صحيح استعمال سان ڪراچي کي جديد، رهائش لائق، معاشي مرڪز ۽ ماحولياتي لحاظ سان سٺي شهر بڻائي سگهجي ٿو. انتظامي شفافيت، عوامي شموليت، ۽ موثر منصوبابندي کانسواءِ اهو فنڊ رڳو اعلان تي ختم ٿي سگهي ٿو ۽ عوام جي اعتماد کي نقصان پهچائي سگهي ٿو ڪراچي لاءِ هن فنڊ جو استعمال نه صرف شهري زندگي کي بهتر بڻائيندو، پر شهر جي معيشت کي به مضبوط ڪندو، روزگار جا موقعا پيدا ڪندو، ۽ شهر کي عالمي معيار جو معاشي مرڪز بڻائيندو. اهو نه رڳو ڪراچي، پر سڄي پاڪستان لاءِ اقتصادي ۽ سماجي ترقي جي ضمانت بڻجي سگهي ٿو