افغانستان کان پکڙيل دهشتگردي ۽ سرحد پار سازشون.؟؟

غلام مصطفىٰ جمالي

افغانستان جي سرزمين تان پيدا ٿيندڙ سازش، دهشتگردي ۽ فڪري انتها پسندي جو دونهون سال به سال وڌندو رهيو آهي، پر هاڻي اهو دونهون سڌي طرح پاڪستان جي سرحدن، شهري مرڪزن، اقتصادي رستن ۽ سماجي ڍانچن تي اثرانداز ٿي رهيو آهي. اها حقيقت سمجهڻ ڪا ڏکي ڳالهه ناهي ته جڏهن ڪنهن پاڙي جي گهر ۾ باهه لڳي ٿي ته گرمي ٻئي گهرن تائين پهچي ٿي، پر بدقسمتيءَ سان افغانستان جي باهه هاڻي صرف گرمي نه پر باهه جا شعلو بڻجي پاڪستان جي امن کي ساڙي رهي آهي.هن خطي ۾ جيڪا انساني رت جي راند هلائي پئي وڃي،اها ڪنهن هڪ تنظيم يا هڪ مذهب جي جنگ نه آهي، پر اها هڪ فڪري ۽ انتهاپسند سوچ جو تسلسل آهي، جنهن کي روڪڻ لاءِ رڳو بندوق نه پر سياسي، سفارتي، سماجي ۽ معاشي قوت جي گڏيل حڪمت عملي جي ضرورت آهي افغانستان ۾ جيڪي گروهه سالون سال جنگي تربيت، بارود، هٿيار ۽ مالي سهڪار حاصل ڪندا رهيا، اهي هاڻي رڳو افغانستان تائين محدود نه رهيا آهن.دهشتگردي ڪا اهڙي شيءَ ناهي جيڪا سرحدن جو احترام ڪري.جڏهن افغانستان ۾ حڪومت جي ڪمزوري يا نيم حڪمراني موجود هجي، جتي نه قانون هجي، نه مؤثر رياستي ادارا هجن، ۽ نه عالمي ذميواريءَ جو احساس ته پوءِ اهو ماحول دهشتگردي لاءِ ڀرپور ميدان بڻجي ويندو آهي. اُن ميدان مان اُڀرندڙ بارود هاڻي سڌي طرح پاڪستان کي نشانو بڻائي رهيو آهي. اهو ڪو اتفاق ناهي، نه ڪا معمولي ڳالهه، پر هڪ وڏو ۽ منظم خطرو آهي پاڪستان جون سرحدون هزارين ڪلوميٽرن تي پکڙيل آهن، جتي پٿريلا جبل، اڻانگا رستا، جابلو ڳاٽ، واديون ۽ ڏکيون گذرگاهون آهن. اتي هر روز جيڪي هزارين ماڻهو اچ وڃ ڪن ٿا، جن ۾ واپارين کان وٺي مسافر، مزدور ۽ غيرقانوني ڏوهي شامل آهن، انهن کي هڪجهڙي نگراني ۾ آڻڻ ڪنهن به ملڪ لاءِ آسان ڪم ناهي. پر مسئلو صرف ايترو ناهي. افغانستان جي اندر موجود ٽولا، خاص ڪري اهي گروهه جيڪي پاڻ کي ڪا فڪري يا مذهبي ليکي ڏين ٿا، اهي اصل ۾ ڪنهن جا هٿياربند گروه آهن. انهن کي بارود افغانستان مان ملي ٿو، پئسو ٻاهريان هٿ ڏين ٿا ۽ ڪن خفيه هٿ انهن جي چرپر کي پنهنجن مقصدن لاءِ استعمال ڪن ٿا هڪ اهم ڳالهه اها به آهي ته افغانستان جي طالبان حڪومت پنهنجو پاڻ کي شرعي ۽ فڪري لحاظ کان هڪ پاڪ سرزمين جي نگهبان سمجهي ٿي، پر عملي طور اُتي اهڙا نان رياستي گروهه آزاد گهمن ٿا، جن کي نه طالبان روڪي سگهن ٿا ۽ نه انهن جي موجودگيءَ جو ڪو باقاعده رياستي حساب ڪتاب آهي.ڪڏهن طالبان چون ٿا ته اهي ماڻهو مهمان آهن، ڪڏهن چون ٿا ته اهي پنهنجا فيصلا پاڻ ڪن ٿا، ڪڏهن چون ٿا ته اهي پاڪستان جا پراڻا شهري آهن ۽ هتي اچي ملڪ ۾ حملا ڪن ٿا. هي سڀ ڳالهيون حقيقت کان پري، غير منطقي ۽ خطي جي حالتن سان بي وفائي برابر آهن. جيڪڏهن ڪو ماڻهو هٿيار کڻي سرحد پار ڪري، ڌماڪو ڪري، پنهنجي ئي ملڪ جي ماڻهن کي قتل ڪري، ته اهو مهمان نٿو ٿئي، پر دشمن ٿئي ٿو. پر افغانستان جي حڪمرانن جو اهو رويو سمجهڻ کان ٻاهر آهي في الحال پاڪستان کي سڀ کان وڏو خطرو سرحد پار کان ايندڙ ٽولا نه پر اُن مفلس، نامنظم ۽ انتهاپسند حڪمرانيءَ کان آهي، جيڪا افغانستان تي قائم آهي. دنيا جي هر ملڪ کي خبر آهي ته افغانستان ۾ رياست جو تصور ڪمزور آهي، معيشيت تباهه آهي، ادارا ڪم نٿا ڪن، تعليم زوال جو شڪار آهي، قانون غائب آهي، ۽ سڀ کان اهم ڳالهه، اُتي اهڙا جنگي گروهه موجود آهن جن جون پاڙون ڏهه سال نه بلڪه چاليهه سال پراڻيون آهن. انهن جي ٻاهرين طوتن جي سپورٽ آهي، نه هٿيارن جي کوٽ آهي، نه مالي بحران. هنن جي سهولتڪار دنيا جي مختلف ڪنڊن ۾ موجود آهن پاڪستان لاءِ خطري جي شدت وڌي چڪي آهي. اڄ جيڪڏهن ڪنهن به ڏينهن ڪا چوڪي تي حملو ٿئي ٿو، يا ڪنهن شهر ۾ ڌماڪو ٿئي ٿو، ته اُهو ڪنهن هڪ ڳجهي منصوبه بندي جو نتيجو ناهي. انهن حملن جي پويان هڪ نيٽ ورڪ آهي اسمگلنگ کان وٺي منشيات تائين، هٿيارن کان وٺي گاڏين تائين، بارود کان وٺي غيرقانوني واپار تائين هڪ گهڻي ڊگهي زنجير. سرحدن تي جيڪي حمله آور اچن ٿا، انهن جو لاجسٽڪ سپورٽ افغانستان ۾ آهي، انهن کي پناهه افغانستان ۾ آهي، تربيت افغانستان ۾ آهي، ۽ سرپرستي افغانستان جي اندر موجود انتهاپسند ذهنيت کان ملي ٿي هي خطرو رڳو دهشتگردي تائين محدود ناهي. پاکستان لاءِ افغانستان مان ٻيو وڏو خطرو غيرقانوني معاشي وهڪرو آهي. روزانو هزارين ٽن سامان، گاڏيون، تيل، ڌات، ايراني ڊيزل، هٿيار، بارود ۽ نشيديون سرحدن تان لنگهن ٿيون. انهن مان گهڻو سامان نان ڪسٽم ٿئي ٿو.اهي گاڏيون پوءِ ملڪ جي مختلف علائقن ۾ گهمن ٿيون، جيڪي پوءِ دهشتگردن لاءِ استعال ٿين ٿيون. بلوچستان ۽ خيبرپختونخوا جا ڪيترائي علائقا اهڙي ڏوهاري نيٽ ورڪ جي ور چڙهيل آهن. اهي ٽولا واپار، منشيات، دهشتگردي ۽ اسمگلنگ کي گڏيل ڪاروبار جيان هلائين ٿا دهشتگردي جو اقتصادي اثر به خطرناڪ آهي. جڏهن هر سال هزارين ڪروڙ رپيا سيڪيورٽيءَ تي خرچ ٿئي، بندرگاهن تي ڊيوٽيون وڌن، شهرن ۾ قانون لاڳو ڪندڙ ادارا وڌيڪ وسيلا لڳائن، ته ملڪ جي معيشت تي سڌو اثر پوي ٿو. پرڏيهي سيڙپڪار خطري سبب پوئتي هٽي وڃن ٿا۔ صنعت گهوٽڪي کان ڪراچي تائين، ڪوهات کان لاهور تائين متاثر ٿئي ٿي. رستا غيرمحفوظ ٿين، ٽرانسپورٽ مهانگي ٿئي، واپار سست ٿئي، سياحت تباهه ٿئي ۽ عوام ڪسمپرسي ۾ وڃي پوي. ملڪ جي ترقيءَ جو هنجو ڌڪجي وڃي ٿو پر سڀ کان اهم نڪتو اهو آهي ته پاڪستان کي هن خطي جي نئين حقيقتن ۾ پنهنجو رستو پاڻ ٺاهڻو پوندو. جيڪڏهن افغانستان اهڙي ڪمزوريءَ سان اڳتي وڌندو رهيو، ته پاڪستان کي پنهنجي سرحدي پاليسيءَ کي نئين سر ترتيب ڏيڻو پوندو. ملڪ کي نئين حڪمت عملي جي ضرورت آهي، جنهن ۾ مضبوط سرحدي ڪنٽرول، سفارتي دٻاءُ، سياسي اتحاد، معاشي پائيداري، ۽ سڀ کان وڌيڪ، نان رياستي گروهن جي امداد روڪڻ لاءِ سخت ترين قانون شامل هجن پاڪستان کي هاڻي دنيا کي صاف لفظن ۾ ٻڌائڻو پوندو ته جيڪڏهن افغانستان روايتي رياست جيان پنهنجو ڪردار ادا نه ڪندو ته خطي جو امن خطرن ۾ رهندو. هي ملڪ هاڻي ڪنهن به دهشتگردي جي راند جو ميدان نٿو بڻجي سگهي. پاڪستان هڪ ذميوار ملڪ آهي، ۽ ذميوار ملڪ پنهنجي مستقبل کي ڪنهن به غير ذميوار پاڙي جي رحم و ڪرم تي نٿا ڇڏي ڏين آخر ۾ اهو چوڻ لازمي آهي ته پاڪستان جي طاقت عوام جو اتحاد آهي. جيڪڏهن قوم متحد ٿي وڃي، ادارا هڪ آواز ٿي ڪم ڪن، ۽ قيادت واضح حڪمت عملي اختيار ڪري، ته پوءِ نه افغانستان مان ايندڙ خطرا پائيدار رهندا ۽ نه ڪنهن ٽولي جي جرئت ٿيندي⁠ته هو هن ملڪ جي امن کي للڪاري. پاڪستان هن خطي جي امن جو بنياد آهي، ۽ اها ذميواري اسان سڀني کي گڏجي نڀائڻي آهي..