جنگ سان اجڙي ويل بستين جو دنيا اڳيان مقدمو

ليکڪه: سيدة سونيا منور

غزه جي موجوده صورتحال انتهائي ڳڻتي جوڳي آهي ۽ اها انساني بحران جي بدترين مثال بڻجي چڪي آهي۔ مارچ 2025 ۾ اسرائيل طرفان جنگبندي ختم ٿيڻ کان پوءِ هوائي، زميني ۽ بحري حملن ۾ شدت آئي، جنهن جي نتيجي ۾ هزارين ماڻهو مارجي ويا ۽ لکين ماڻهو بي گهر ٿي ويا۔ گڏيل قومن جي مطابق، 18 مارچ کان وٺي 4 لک 28 هزار کان وڌيڪ ماڻهو ٻيهر بي گهر ٿي چڪا آهن، جڏهن ته ڪابه محفوظ جاءِ موجود ناهي۔ غزه ڏانهن انساني امداد تقريباً مڪمل طور تي بند ٿي چڪي آهي۔ اسرائيلي گهيري سبب خوراڪ، پاڻي، ايندھن ۽ دوائن جي سخت کوٽ آهي۔ گڏيل قومن خبردار ڪيو آهي ته 14,000 کان وڌيڪ نون ڄاول ٻار امداد نه ملڻ سبب موت جي خطري ۾ آهن۔ يونيسف به 21 خوراڪ مرڪز بند ڪري ڇڏيا آهن، جنهن سان لکين ٻارن جي زندگين کي خطرو لاحق آهي۔
صحت جو نظام مڪمل طور تي تباهه ٿي چڪو آهي۔ موجوده جنگ 7 آڪٽوبر 2023 تي شروع ٿي، جڏهن حماس اسرائيل تي حملو ڪيو، جنهن کانپوءِ اسرائيل غزه تي سخت فوجي ڪارروائي شروع ڪئي۔ ھن جنگ کي لڳ ڀڳ 593 ڏينهن ٿي چڪا آھن۔ UNRWA جي مطابق، 7 مئي 2025 تائين جنگ 578هين ڏينهن ۾ داخل ٿي چڪي هئي۔ ان وقت دوران، ڪجهه عارضي جنگبنديون پڻ ٿيون، جن مان ھڪ 19 جنوري کان 17 مارچ 2025 تائين جاري رهي۔ پر، 18 مارچ تي اسرائيل وري حملا شروع ڪيا، جنهن سان جنگبندي ختم ٿي ۽ نئين شدت سان جنگ وڌي۔ ھن ڊگهي عرصي ۾ غزه سخت انساني بحران جو شڪار رهيو آهي، هزارين ماڻهو مارجي ويا، لکين بي گهر ٿي ويا، ۽ بنيادي ضرورتون جهڙوڪ پاڻي، خوراڪ ۽ دوا سخت کوٽ جو شڪار آهن۔ بين الاقوامي برادري طرفان امداد ۽ جنگبندي لاءِ ڪوششون جاري آهن، پر تاحال ڪو پائيدار حل سامهون ناهي آيو۔
اسپتالن جو وڏو تعداد بند ٿي چڪو آهي، ۽ جيڪي چند رهجي ويا آهن، اهي به ايندھن ۽ دوائن جي کوٽ سبب ڪم ڪرڻ کان قاصر آهن۔ گڏيل قومن مطابق، 66,000 ٻار سخت غذائي کوٽ جو شڪار آهن۔ تعليمي ادارا به بند ٿي چڪا آهن، جنهن سان ٻارن جي تعليم ۽ ذهني صحت تي منفي اثر پيو آهي۔ عالمي سطح تي اسرائيل تي دٻاءُ وڌي رهيو آهي۔ يورپي يونين اسرائيل سان شراڪتداري جي معاهدي جو جائزو وٺي رهي آهي، جڏهن ته برطانيه، فرانس، ۽ ڪينيڊا اسرائيلي ڪاررواين کي "غير متناسب" قرار ڏئي چڪا آهن ۽ پابندين جي ڌمڪي ڏئي رهيا آهن۔ پاڪستان سميت ڪيترن ئي مسلم ملڪن به اسرائيل جي ڪاررواين جي مذمت ڪئي آهي ۽ ترت جنگبندي جو مطالبو ڪيو آهي۔
غزه ۾ جاري جنگ نه صرف انفراسٽرڪچر کي تباهه ڪري ڇڏيو آهي، پر سڄي معيشت کي به مفلوج ڪري ڇڏيو آهي۔ ڪارخانا، دڪان، آفيسون، ۽ بازار تباهه ٿي چڪيون آهن، جنهن جي نتيجي ۾ لکين ماڻهو بيروزگار ٿي ويا آهن۔ بينڪنگ نظام ۽ مالي ادارا به ناڪام ٿي ويا آهن، جنهن سبب ماڻهن لاءِ پئسن تائين پهچ ڏاڍي مشڪل ٿي وئي آهي۔ اها صورتحال سماجي بيچيني ۽ مايوسي کي وڌائي رهي آهي۔ غزه جا ماڻهو مسلسل نفسياتي دٻاءُ جو شڪار آهن۔ روزانو بمباري، گهرن جي تباهي، ويجهن عزيزن جي شهادت، ۽ خوراڪ جي کوٽ ذهني صحت کي سخت متاثر ڪيو آهي۔ ٻارن ۾ ڊپ، بي خوابي، ڪاوڙ، ۽ ڊپريشن عام ٿي ويا آهن۔ نفسيات ماهرن خبردار ڪيو آهي ته جيڪڏهن ترت ذهني صحت جي بهتري لاءِ قدم نه کنيا ويا ته هڪ پوري نسل نفسياتي بيمارين جو شڪار ٿي سگهي ٿي۔
اسرائيلي حملن بين الاقوامي قانونن جي کلي خلاف ورزي ڪئي آهي۔ اسپتالن، اسڪولن، پناهگاهن، ۽ مسجدن کي نشانو بڻايو ويو آهي، جيڪي جنيوا ڪنوينشن جي مطابق جنگي ڏوهن ۾ شمار ٿين ٿا۔ انساني حقن جون تنظيمون، جهڙوڪ ايمنسٽي انٽرنيشنل ۽ هيومن رائٽس واچ، اسرائيل تي قانونن جي ڀڃڪڙي جو الزام لڳائي چڪيون آهن ۽ عالمي عدالت انصاف ۾ جاچ جو مطالبو ڪيو آهي۔ عالمي برادري جي خاموشي يا صرف لفظن جي مذمت غزه جي ماڻهن جي زخم تي لوڻ ڇٽڻ جي برابر آهي۔ صرف بيانن سان ڪم نه هلندو؛ عملي قدم کڻڻ جي ضرورت آهي، جيئن ته ترت جنگبندي، انساني امداد جي مستقل فراهمي، ۽ اسرائيلي ڪاررواين تي عالمي دٻاءُ۔ جيڪڏهن دنيا هاڻي به ڪردار ادا نه ڪيو ته غزه جو بحران هڪ وڏو انساني الميو بڻجي ويندو، جنهن جي قيمت نسلون ادا ڪنديون۔