راولپنڊي جي اها شام، 18 سالن جو وڇوڙو ۽ 2025 جو پاڪستان: جيڪڏهن اڄ هوءَ زنده هجي ها؟

تحرير: محمد فاروق راجپوت

ڊسمبر جون هوائون جڏهن به مارگلا جي ٽڪرين تان لهي اسلام آباد ۽ راولپنڊي جي در و ديوار سان ٽڪرائين ٿيون، ته انهن ۾ هڪ عجيب سرٻاٽ ٻڌڻ ۾ اچي ٿو. سياري جي ان ٿڌي لہر ۾ هڪ پراڻي ڪسڪ، هڪ اڻ مٽ سور ۽ بارود جي اها بوءِ اڄ به محسوس ٿئي ٿي، جنهن 27 ڊسمبر 2007 جي شام لياقت باغ جي ٻاهران پوري قوم جي خوابن کي ساڙي رک ڪري ڇڏيو هو. ڊسمبر هاڻي صرف هڪ مهينو ناهي رهيو، هي اسان جي تاريخ جو اهو زخم بڻجي چڪو آهي جيڪو هر سال سائو ٿي پوي ٿو.
اڄ اسان 2025 ۾ بيٺا آهيون. شهيد راڻي محترمه بينظير ڀٽو کي اسان کان وڇڙي پورا ارڙهن سال گذري چڪا آهن. هڪ زمانو گذري ويو. اهي ٻار جيڪي ان وقت اسڪول ويندا هئا، اڄ عملي زندگي ۾ آهن ۽ ملڪ جون واڳون سنڀالي رهيا آهن. پر سچ اهو آهي ته هنن ارڙهن سالن ۾ اسان ڪئلينڊر ته تبديل ڪري ورتا، پر پنهنجي تقدير ناهيون بدلي سگهيا. اڄ جڏهن مان هي لفظ لکي رهيو آهيان، ته منهنجو قلم سياسي تجزيو ڪرڻ کان وڌيڪ هڪ "ماتم" ڪرڻ چاهي ٿو.
اهو لمحو جڏهن وقت بيهي رهيو هو
مونکي اها منحوس گهڙي اڄ به ايئن ياد آهي جيئن ڪالهه جي ڳالهه هجي. 27 ڊسمبر 2007 جي شام لهي رهي هئي، مان پنهنجي آفيس ۾ موجود هئس ۽ هڪ انتهائي اهم صحافتي ذميواري ۽ خبر جي سلسلي ۾ نڪرڻ وارو ئي هئس. قدم اڃان چانئٺ تي ئي هئا ته اوچتو فضا ۾ هڪ اهڙي خبر گونجي جنهن منهنجي قدمن کي اتي ئي روڪي ڇڏيو. شروعاتي اطلاع مبهم هئا، پر ڪجهه ئي لمحن ۾ جڏهن اها تلخ حقيقت ظاهر ٿي ته اميد جو اهو ڏيئو وسامي چڪو آهي، ته محترمه بينظير ڀٽو هاڻي نه رهي آهي، ته مونکي لڳو ڄڻ منهنجي آس پاس واري دنيا ساڪت ٿي وئي آهي.
اها خبر نه هئي، اهو هڪ جذباتي زلزلو هو جنهن منهنجي وجود کي لوڏي ڇڏيو. غم جي هڪ شديد لہر منهنجي پوري جسم ۾ ڊوڙي وئي. منهنجا اعصاب ايتري قدر شل ٿي ويا جو مان، جيڪو ڪجهه گهڙيون اڳ تائين پنهنجي ڪم لاءِ تيار هئس، بي اختيار آفيس ۾ پيل صوفي تي ڪري پيس. ان لمحي دماغ ايترو ته ماؤف ٿيو جو مونکي قطعي ياد نه رهيو ته مان ڪيڏانهن وڃي رهيو هئس ۽ مونکي ڪهڙو ڪم ڪرڻو هو. ايئن لڳو ڄڻ صرف منهنجو ڪم ناهي رڪيو، پر پاڪستان جي گهڙي جون سوئيون بيهي رهيون آهن. ان صوفي تي ويٺي مونکي شدت سان احساس ٿي رهيو هو ته هاڻي هن ملڪ جي سياست ۾ اهو خال پيدا ٿي چڪو آهي جيڪو شايد صدين تائين نه ڀرجي سگهي. اها بي وسي اڄ به منهنجي يادگيري ۾ محفوظ آهي.
جيڪڏهن اڄ هوءَ زنده هجي ها؟ (2025 جو هڪ تصوراتي خاڪو)
اڄ ارڙهن سالن کانپوءِ، ساڳي بي وسي سان مان سوچيان ٿو ته جيڪڏهن قدرت اسان کي هڪ موقعو اڃا ڏئي ها، جيڪڏهن اها گولي خطا ٿي وڃي ها، ۽ اڄ 2025 ۾ 72 ورهين جي بينظير ڀٽو پاڪستان جي سياست ۾ موجود هجي ها، ته اسان جو ملڪ ڪيئن هجي ها؟
1. نفرت جي سياست جو خاتمو ۽ نئون ميثاق
اڄ 2025 ۾ پاڪستان جنهن بدترين سياسي ورهاست (Polarization) جو شڪار آهي، جتي مڪالمي جا دروازا بند آهن ۽ سياست دشمني ۾ بدلجي چڪي آهي، جيڪڏهن بي بي زنده هجي ها ته اها نوبت ڪڏهن به نه اچي ها. هوءَ "مفاہمت" جي معماري هئي. هن آمريت جي پاڇي ۾ پنهنجي بدترين سياسي حريف ميان نواز شريف سان گڏجي "ميثاقِ جمهوريت" تي صحيحون ڪيون. هوءَ ڄاڻي پئي ته سياستدانن کي اسٽيبلشمينٽ جي مهرن طور استعمال ٿيڻ بدران پنهنجي راند جا اصول خود طئي ڪرڻا پوندا.
2. 2025 جي معيشت ۽ ڊجيٽل ويجن
بينظير ڀٽو وٽ معيشت جو هڪ "عوامي ويجن" هو. هوءَ رڳو روايتي سياستدان نه هئي، هوءَ جديد دنيا جي تقاضن کي سمجهندي هئي. اڄ جڏهن مهانگائي عام ماڻهو جي چيلهه چٻي ڪري ڇڏي آهي، جيڪڏهن بي بي هجي ها ته ان جو فوڪس رڳو قرض وٺڻ تي نه پر "واپار" تي هجي ها. هن جا عالمي تعلقات ايترا مضبوط هئا جو اها پاڪستان لاءِ امداد (Aid) بدران واپار (Trade) جا دروازا کولرائي ها.
3. وفاق جي زنجير ۽ عالمي تنهائي
اڄ دنيا ۾ پاڪستان سفارتي تنهائي جو شڪار آهي ۽ اندروني طور تي صوبائي رنجشون وڌي رهيون آهن. بلوچستان جا نوجوان ناراض آهن، خيبر پختونخواهه ۾ بي چيني آهي. بينظير ڀٽو اها اڪيلي زنجير هئي جنهن چئني صوبن کي ڳنڍي رکيو هو. هن جي پارٽي کي "چئني صوبن جي زنجير" چيو ويندو هو. جيڪڏهن هوءَ زنده هجي ها، ته اها ناراض بلوچ نوجوانن سان ڳالهيون ڪري ها، گم ٿيل ماڻهن جي وارثن جي مٿي تي شفقت جو هٿ رکي ها. هوءَ طاقت بدران محبت ۽ دليل جي ٻولي ڳالهائيندي هئي.
نتيجو: لياقت باغ مان اٿندڙ سوال
اڄ 27 ڊسمبر 2025 تي جڏهن اسان سندس 18 هين ورسي ملهائي رهيا آهيون، ته اسان کي دنيا جي رسم نڀائڻ لاءِ رڳو گل ناهن چاڙهڻا، پر پاڻ کان هڪ سوال ڪرڻو آهي. ڇا اسان ان پاڪستان جي حفاظت ڪئي جنهن لاءِ بينظير پنهنجي جان ڏني؟
اڄ قوم اڪيلي آهي. قيادت جو فقدان آهي. پر رک هيٺان دٻيل چنگاريون اڃان وساميون ناهن. بينظير ڀٽو جو پيغام "اميد" جو پيغام هو. سندس فلسفو اهو هو ته "جمهوريت بهترين انتقام آهي."
شخصيتون مري وينديون آهن، پر نظريا زنده رهندا آهن. خدا حافظ بي بي! تون تاريخ جو اهو باب آهين جنهن کي هي قوم ڪڏهن به بند ڪري نه سگهندي.