پاڪستان ۽ ڀارت جي تڪرار ۾ چين ڪنهنجو ساٿ ڏيندو؟

سيد غلام مصطفي شاھ

پهلگام حملي هڪ ڀيرو ٻيهر پاڪستان ۽ ڀارت جي وچ ۾ ڇڪتاڻ کي هوا ڏئي ڇڏي آهي.هن حملي ۾ 26 ڄڻا مارجي ويا،جن مان گهڻا سياح هئا.اهو واقعو 2019 جي پلوامه حملي کان پوءِ سڀ کان وڏو دهشتگرد حملو قرار ڏنو پيو وڃي، جنهن ٻنهي ملڪن جي لاڳاپن کي سخت متاثر ڪيو آهي.هن تڪرار ۾ چين جو ڪردار به اهم آهي، ڇو ته هو پاڪستان جو ويجهو اتحادي آهي، جڏهن ته ڀارت سان سندس لاڳاپا پيچيده رهيا آهن. "تاريخي پسمنظر"پلوامه حملو ۽ چين جو ردعمل 2019 ۾ پلوامه حملي کان پوءِ چين حملي جي مذمت ته ڪئي، پر جڏهن گڏيل قومن جي سلامتي ڪائونسل ۾ جيش محمد جي سربراهه مسعود اظهر کي عالمي دهشتگرد قرار ڏيڻ جي ڳالهه آئي، ته چين ان قرارداد کي روڪي ڇڏيو ھو.ان مان ظاهر ٿئي ٿو ته چين پاڪستان سان پنهنجي اتحاد کي ترجيح ڏئي ٿو ۽ کيس عالمي دٻاءُ کان بچائڻ جي ڪوشش ڪري ٿو.اهو واقعو چين جي موقف کي سمجهڻ لاءِ هڪ اهم مثال آهي. ان وقت به، چين جو بنيادي خيال اهو رهيو ته پاڪستان کي عالمي اقليت ۾ ڌڪڻ بدران، ڳالهين ذريعي اڳتي وڌڻ گهرجي.هن پاليسي جي نتيجي ۾ چين پاڪستان لاءِ نه رڳو سياسي بچاءُ جو ڪم ڪيو، پر ڀارت لاءِ سفارتي محاذ تي نئون چئلينج پڻ پيدا ڪيو. "پهلگام حملو 2025"چين جو تازو موقف 2025 جي پهلگام حملي کان پوءِ چين ٻيهر پاڪستان جي حمايت جو اشارو ڏنو آهي. چيني پرڏيهي وزير وانگ يي پاڪستان جي نائب وزيراعظم سان ڳالهه ٻولهه دوران چيو ته چين اميد ڪري ٿو ته ٻئي ملڪ ڇڪتاڻ گهٽائن ۽ ڳالهين ذريعي مسئلا حل ڪن. ان کان علاوه، چين عالمي برادري کان به مطالبو ڪيو ته ٻنهي ملڪن کي ھڪٻئي جي خودمختياري ۽ علائقائي سالمیت جو احترام ڪرڻ گهرجي.چين روس سان گڏجي هڪ مشترڪه جاچ ٽيم ٺاهڻ جي به حمايت ڪئي ته جيئن حملي جي حقيقتن کي غيرجانبدار انداز ۾ پرکيو وڃي.چين جو هي عمل پاڪستان جي عالمي ساک کي بچائڻ لاءِ هڪ حڪمت عملي سمجهي وڃي ٿي، خاص طور تي ان وقت جڏهن ڀارت پنهنجي ڪيس کي مضبوط ڪرڻ جي ڪوشش ڪري رهيو آهي. "چين جي حمايت جي پويان عنصر" 1. چين-پاڪستان اقتصادي راهداري (CPEC) اهو منصوبو چين جي بيلٽ اينڊ روڊ انيشئيٽو جو اهم حصو آهي. پاڪستان هن راهداري ۾ مرڪزي ڪردار ادا ڪري ٿو، جنهن جي ڪري چين ان کي پنهنجي معاشي طور پنهنجي مفادن لاءِ انتهائي اهم سمجهي ٿو.خاص طور تي گوادر پورٽ چين لاءِ وچ اوڀر تائين آسان واپاري رستا کولڻ جي ڪنجي آهي. 2. "ڀارت سان تڪرار* چين ۽ ڀارت جي وچ ۾ سرحدي تڪرارن، خاص طور تي 2020 جي لداخ جي ڇڪتاڻ، سندن لاڳاپن کي خراب ڪري ڇڏيو آهي. چين ڀارت جي وڌندڙ لاجسٽڪ ۽ فوجي صلاحيتن کي خطي ۾ پنهنجي برتري لاءِ خطرو سمجهي ٿو.نتيجي طور، پاڪستان کي هڪ اسٽريٽجڪ پارٽنر طور تي مستحڪم ڪرڻ، چين لاءِ ضروري حڪمت عملي بڻجي وئي آهي. 3. "عالمي سطح تي اثر" چين گڏيل قومن ۾ پنهنجو ويٽو پاور استعمال ڪندي ماضي ۾ ڀارت جي ڪوششن کي ناڪام بڻايو آهي، جيڪو سندس پاڪستان سان مضبوط لاڳاپن کي ظاهر ڪري ٿو.چين عالمي فورمن تي اهڙي پاليسي تي عمل ڪري ٿو ته پنهنجي ساٿارين کي بچائي، جيئن مستقبل ۾ عالمي اڪثريت خلاف پاڻ کي مضبوط ڪري سگهي. 4. "انساني حقن جي سياست" چين جي پنهنجي انساني حقن بابت عالمي تنقيد کي مدنظر رکندي، هو ٻين ملڪن جي داخلا معاملن ۾ گهٽ مداخلت واري پاليسي کي فروغ ڏئي ٿو، جنهن جو فائدو پاڪستان کي ملي ٿو. موجوده حالتن ۽ ماضي جي واقعن مان واضح ٿئي ٿو ته چين پهلگام حملي جي پسمنظر ۾ پاڪستان جي حمايت ڪري رهيو آهي.چين سفارتي طور تي پاڪستان جو ساٿ ڏنو آهي ۽ ٻنهي ملڪن کي پرامن حل ڏانهن راغب ڪرڻ جي ڳالهه به ڪئي آهي، پر سندس لاڙو واضح طور پاڪستان ڏانهن آهي، جيڪو معاشي، جاگرافيائي ۽ سياسي مفادن سان لاڳاپيل آهي.اهو پڻ قابل ذڪر آهي ته چين مستقبل ۾ به پنهنجي مفادن کي سامهون رکندي پاڪستان جي سياسي ۽ معاشي مدد جاري رکندو.ٻئي طرف ڀارت به پنهنجي سفارتي سرگرمين کي تيز ڪري رهيو آهي، جنهن مان خطي ۾ وڌيڪ ڇڪتاڻ جا امڪان پڻ موجود آهن. "انساني رابطو ۽ جدوجهد جو خاتمو" هن تڪرار جي پويان رڳو سياسي ۽ سفارتي رانديون نه آهن، پر انساني حياتيون به آهن. پهلگام حملي ۾ مارجي ويل 26 ماڻهن جا خاندان اڄ به غمزدا آهن.سياحن لاءِ هڪ خوبصورت هنڌ هاڻ رت ۽ خوف جي علامت بڻجي ويو آهي.ٻنهي ملڪن جا عام ماڻهو، جيڪي امن سان جيئڻ چاهين ٿا، هن ڇڪتاڻ جي قيمت ادا ڪري رهيا آهن. ننڍڙا ٻار، جيڪي روشن مستقبل جا خواب ڏسن ٿا، سي به هن سياسي راند جا بيگناهه شڪار بڻجن ٿا.رڳو سياستدانن جي ڳالهين سان مسئلو حل نٿو ٿئي، پر عوامي سطح تي به امن جي گهرج آهي.اسٽريٽجڪ مفادن جي دنيا ۾ انساني حقن کي وسارڻ انساني ضمير جي شڪست آهي. ھن وقت ماضي جي زخمن مان سکڻ ۽ مستقبل لاءِ نئون رستو ٺاهڻ ئي وقت جي ضرورت آهي.انسانيت ئي سڀ کان وڏي فتح آهي، ۽ ان کي کٽڻ لاءِ اسان سڀني کي گڏجي اڳتي وڌڻ گهرجي.