سنڌو دريا تي ڌاڙو نامنظور

ڊاڪٽر نساء رئيساڻي

سنڌ، جنهن جو ثقافتي ۽ سماجي ورثو سنڌو دريا سان جڙيل آهي، اڄ کلندڙ بحرانن کي منهن ڏئي رهيو آهي. سنڌو دريا جيڪو صديون کان سنڌ جي ماڻهن لاءِ زندگيءَ جو سرچشمو رهيو آهي، هاڻ ان جي پاڻيءَ جي درست تقسيم ۽ حفاظت هڪ سنگين مسئلو بڻجي چڪو آهي. وفاقي حڪومت ۽ ٻين صوبن طرفان نون ڪئنالن جي تعمير ۽ پاڻي جي غير منصفاڻه تقسيم کي سنڌي عوام هڪ سنگين چيلنج سمجهي رهيا آهن، جنهن جا اثر صرف زرعي پيداوار تي نه، پر سماجي، ثقافتي ۽ ماحولياتي صورتحال تي پڻ ٿي سگهن ٿا.

سنڌ ۾ ان احتجاج جو آغاز ان وقت ٿيو جڏهن وفاقي حڪومت ۽ ٻين صوبن جي ڪجهه منصوبن ۾ سنڌو دريا جي پاڻي جي وڌيڪ استعمال جي اجازت ڏني وئي. ان مان سنڌو دريا جو قدرتي وهڪرو متاثر ٿي رهيو آهي، جنهن سان سنڌ ۾ پاڻي جي بحران ۾ وڌيڪ شدت اچي رهي آهي. پاڻي جي کوٽ سنڌ جي زرعي اراضي ۽ آبي وسائل لاءِ وڏي نقصان جو سبب بڻجي رهي آهي. سنڌو دريا جي پاڻي جي گهٽتائي سان گڏ، ماحولياتي نظام ۾ به تبديليون اچي رهيون آهن، جيڪي مقامي جنگلي حياتي، آبي جاندارن ۽ قدرتي وسيلن تي منفي اثر وجهڻ جو خدشو موجود آهي.**

سنڌ جي ماڻهن، حڪومتي ادارن ۽ سول سوسائٽي طرفان ان مسئلي تي سخت احتجاج جاري آهي. سنڌ ۾ ٿيندڙ احتجاجن جو دائرو هر گذرندڙ ڏينهن سان وڌي رهيو آهي، جتي ڳوٺاڻن کان وٺي شهري علائقن تائين، هر طبقي جي ماڻهو پنهنجي آواز بلند ڪري رهيو آهي. انهن احتجاجن ۾ عوام اهو مطالبو ڪري رهيو آهي ته سنڌو دريا جي پاڻي جي تحفظ ۽ صحيح تقسيم کي يقيني بڻايو وڃي ۽ نون ڪئنالن جي منصوبن کي روڪڻ لاءِ سنجيده قدم اُٿيڀاڙي وڃن. سنڌ جي عوام ان ڳالهه تي پڻ زور ڏئي رهيا آهن ته ان مسئلي جي حل لاءِ وفاقي حڪومت، ٻين صوبن ۽ بين الاقوامي ادارن سان ڳالهيون ڪيون وڃن.

سنڌ ۾ پاڻي جو بحران روز بروز شدت اختيار ڪري رهيو آهي. مختلف علائقن ۾ زمينن ۾ خشڪائي، زراعت جي نقصان ۽ پاڻي جي کوٽ کانپوءِ سنڌي عوام ۾ مايوسي ۽ احتجاج جو رجحان وڌي رهيو آهي. سنڌو دريا، جيڪا تاريخي طور تي سنڌ جي زراعت، معاش ۽ ثقافت جو اهم حصو رهي آهي، جيڪڏهن ان جي حفاظت نه ڪئي وئي ته سنڌ کي قدرتي آفتن ۽ اقتصادي بحرانن جو سامنا ڪرڻو پوندو.**

سنڌو دريا جو تحفظ هڪ سياسي، سماجي ۽ اقتصادي اهميت رکڻ سان گڏ، هڪ انسانيت جو مسئلو پڻ آهي. سنڌو دريا صرف سنڌ جي ماڻهن لاءِ زندگي جو ذريعو ناهي، پر ان جو پاڻي پورے پاڪستان لاءِ اهميت رکندو آهي. ان مسئلي کي حل ڪرڻ لاءِ وفاقي ۽ صوبائي حڪومتن کي گڏجي اهڙا قدم اُٿارڻا پوندا جيڪي هر لحاظ سان منصفاڻا ۽ ماحولياتي تحفظ کي يقيني بڻائين.

احتجاج جو دائرو اڳتي هلي واڌندو رهندو جيڪڏهن سنڌو دريا جي تحفظ لاءِ ضروري قدمن کي اڻ ڌريو ڪيو ويو. سنڌي عوام پنهنجي حقن جي جنگ ۾ جتي حڪومتن کان انصاف جي اميد رکندا آهن، اتي گڏيل طور تي انهن جي مدد ۽ همٿ افزائي پڻ ضروري آهي. سنڌو دريا جي حفاظت ۽ ان جي قدرتي وسيلن جو تحفظ ئي سنڌ جي اقتصادي ۽ سماجي خوشحالي کي يقيني بڻائڻ جو واحد طريقو آهي.