پاڪستان پيپلزپارٽي جو تاريخي سفر ۽ يومِ تأسيس

غلام مصطفىٰ جمالي

30نومبر 1967ع پاڪستان جي سياسي تاريخ ۾ هڪ اهم ۽ روشن ڏينهن طور ياد ڪيو ويندو آهي، جڏهن عوامي جدوجهد، سياسي شعور ۽ جمهوريت جي حوصلي سان ڀرپور پاڪستان پيپلزپارٽي رسمي طور قيام پذير ٿي. اهو وقت ملڪ ۾ سياسي بيچيني، اقتصادي نابرابري، سماجي ڏورڀائي ۽ فوجي حڪمرانيءَ جا اثر گهيرا هئا. اهڙي ماحول ۾ جڏهن عوام کي پنهنجي حقن لاءِ آواز بلند ڪرڻ جي ضرورت هئي، ته هڪ نوجوان اڳواڻ، ذوالفقار علي ڀٽو، پنهنجي تحريڪ، سياسي بصيرت، عوام سان سڌي ڳالهه ۽ جذباتي قائداعظمانه انداز سان عوام کي متوجه ڪيو. ڀٽو نه صرف سياسي ليڊر هئا پر عوام جي اميدن، خوابن ۽ ضرورتن جي ترجماني ڪرڻ جو فن ڄاڻندا هئا.
پ پ پ جو قيام 30 نومبر ۽ 1 ڊسمبر 1967ع تي لاهور ۾ ٿيو، جتي ذوالفقار علي ڀٽو ۽ انهن سان گڏ وڪيل، دانشور، سماجي اڳواڻ ۽ روشن خيال قوتون گڏ ٿيون ۽ نئون سياسي منشور اختيار ڪيو ويو. منشور واضح ۽ عوامي مفادن تي مبني هو: اسلام اسان جو دين، جمهوريت اسان جي سياست، سوشلزم اسان جي معيشت، ۽ سڀ کان اهم ڳالهه، طاقت جو سرچشمو عوام. منشور عوام لاءِ نئين اميد جو پيغام هو، جيڪو امير طبقي لاءِ نه پر غريب، محنتي، هاري ۽ مزدور عوام لاءِ هو، جنهن کي انصاف، روزگار، تعليم، صحت ۽ عزت سان زندگي گذارڻ جو حق هو.
شروعاتي سالن ۾ پ پ پ تي نوجوانن، مزدورن، هارين، شاگردن ۽ غريب شهري طبقي جو ڀرپور اعتماد ٿيو. اهو واضح ٿيو ته پ پ پ صرف نعري نه، پر حقيقت ۾ عوام جي آواز بڻجي سگهي ٿي. “روٽي، ڪپڙو ۽ مڪان” جو نعرو نه صرف جذباتي نعره هو، پر هڪ سياسي منشور بڻجي عوامي ضرورتن جي ترجماني ڪرڻ لڳو. ان نعري هيٺ گهوٽي، جاگيردار، روزگار کان محروم، هارين ۽ مزدورن سميت غريب طبقا گڏ ٿيا ۽ پ پ پ هڪ عوامي تحريڪ طور اُڀري.
1970ع جي عام چونڊون پ پ پ لاءِ تاريخي موڙ ثابت ٿيون، جيڪي پاڪستان جي سياسي تاريخ ۾ عوام جي ووٽ جي طاقت کي واضع ڪرڻ جو بهترين مثال آهن. اوڀر پاڪستان (اڄ بنگله دیش) ۽ مغربي حصي جي متضاد سياسي صورتحال، قومي اختلاف ۽ بحران جي باوجود، پ پ پ پنهنجي عوامي بنياد مضبوط رکي. پر 1971ع جي جنگ ۽ بنگله دیش جي جدا ٿيڻ ملڪ لاءِ هڪ اڻ وسرندڙ صدمو ثابت ٿيو، جنهن جي نتيجي ۾ ملڪ نئين سر وجود ۾ آيو ۽ ان جي ٻيهر تعمير لاءِ وڏي سياسي بصيرت جي ضرورت محسوس ٿي.
1972ع ۾ اقتدار ۾ آيل پ پ پ حڪومت 1973ع جو آئين منظور ڪرائڻ ۾ ڪامياب ٿي، جيڪو پاڪستان جي سياسي تاريخ ۾ هڪ اهم سنگ ميل آهي. هي آئين وفاقيت، پارلياماني نظام، شهري ۽ صوبائي خودمختياري، ۽ عوامي حقن کي برقرار رکڻ لاءِ مضبوط بنياد بڻيو. اقتدار سان گڏ، زمينداري ۽ صنعتن جي نيشنلائيزيشن شروع ڪئي وئي، بئنڪن، صنعتن ۽ اقتصادي شعبن کي سرڪاري بنياد تي منتقل ڪيو ويو، مزدورن جي حقن جي حفاظت، سماجي انصاف، تعليم ۽ صحت لاءِ قانوني قدم کنيا ويا. هارين لاءِ زمين جي ورهاست، جاگيردار نظام ۾ تبديلي ۽ غريب طبقي جي حمايت عوامي اعتماد وڌائڻ لاءِ اهم ثابت ٿيا.
پر سياست هميشه هموار نه رهي. 1977ع ۾ جمهوري حڪومت خلاف سازشي قوتن ۽ مخالف ڌرين جي احتجاجن کان پوءِ، فوج اقتدار ۾ آئي ۽ 5 جولاءِ 1977ع تي آمريت نافذ ٿي. پارليامينٽ، سينيٽ، صوبائي اسيمبليون ۽ آئين کي معطل ڪيو ويو. ذوالفقار علي ڀٽو کي گرفتار ڪيو ويو، ۽ پارٽي جي سرگرمين تي پابنديون لڳايون ويون. ان سخت دور ۾، سينيئر وائيس چيئرمين جي سفارش تي، بيگم نصرت ڀٽو کي عارضي قيادت سونپي وئي، جنهن پارٽي کي زنده رکڻ، تنظيم کي بحال ڪرڻ ۽ عوام سان رابطو جاري رکڻ ۾ ڪاميابي حاصل ڪئي. بيگم نصرت ڀٽو جي قيادت ۾ پ پ پ خاموش نه رهي، پر عوامي جدوجهد، مخالف آمريت خلاف احتجاج ۽ سياسي سرگرمين کي برقرار رکيو.
1980ع واري ڏهاڪي ۾ عوامي تحريڪ، شاگردن، مزدورن، وڪيلن، ليبر يونينز ۽ شهري عوام جي گڏ ٿيڻ سان مضبوط ٿي. سياسي بحث، احتجاج، ۽ اليڪشن جي گهر کي وڌائڻ سان 1988ع ۾ عام چونڊون ٿيون، جنهن ۾ پ پ پ قومي اسيمبلي ۾ سڀ کان وڏي بلاڪ رهي. محترمه بينظير ڀٽو پاڪستان جي پهرين عورت وزيراعظم بڻجي وئي، جيڪا جمهوريت، عوامي حاڪميت ۽ ظلم خلاف عوامي همٿ جي علامت هئي.
پ پ پ جو اهو سفر صرف سياسي فتح نه، پر عوامي جذبي ۽ اميدن جو جشن هو. عوام کي اهو محسوس ٿيو ته فوجي دٻاءَ، آمريت ۽ غير جمهوري قوتن جو دور ختم ٿي سگهي ٿو. پ پ پ پنهنجي عوامي بنياد کي مضبوط ڪندي، عورتن جي سياسي شموليت، تعليم، صحت، عوامي سروسز، ۽ سماجي تحفظ تي زور ڏنو. 2007ع ۾ محترمه بينظير ڀٽو جي شهيد ٿيڻ سان سياسي ۽ سماجي صدمو آيو، پر پارٽي جي جدوجهد جاري رهي ۽ عوامي جذبو زنده رهيو.
نئين دور ۾ بلاول ڀٽو زردارِي پارٽي جي قيادت سنڀالي، جيڪو نئين نسل ۽ نوجوانن جي اميدن سان ڳنڍيل آهي. بلاول جي قيادت عوامي مشاورت، نوجوانن جي شموليت، پارٽي جي اصولن جي حفاظت، ۽ موجوده دور جي چئلينجن کي منهن ڏيڻ تي زور ڏئي ٿي. نوجوانن جي سياسي شموليت، تعليم، صحت، روزگار، ۽ عوامي حقن لاءِ بلاول جي پاليسين سان پارٽي جي بنياد مضبوط ٿئي ٿو ۽ مستقبل لاءِ نيون جدوجهدون ممڪن ٿين ٿيون.
اڄ جڏهن پ پ پ پنهنجو يومِ تأسيس ملهائي ٿي، ته اهو صرف هڪ تاريخ نه، پر عوامي شعور، قربانيون، جدوجهد، ۽ مستقبل جي اميد جو ڏينهن آهي. ماضي جا سبق، قربانيون، ۽ عوامي حقن جو عزم انهي ڏينهن کي نئين معني ڏين ٿا. پ پ پ جو سفر، ڀٽو، نصرت ڀٽو، بينظير، ۽ بلاول تائين جو سلسلو، سياسي تعليم، جمهوريت، انصاف ۽ عوامي خدمت جي اهميت واضح ڪري ٿو.
پ پ پ جي تاريخ، حال ۽ مستقبل اسان کي اهو سيکاري ٿو ته سياست اقتدار جو نالو ناهي، پر عوام جي خدمت، انصاف جي بحالي، مساوات، ۽ جمهوريت جي حفاظت آهي. عوام پنهنجي حقن لاءِ آواز اٿاريندو رهي، جمهوريت برقرار رکندو رهي، ۽ اصولن تي بيهندو رهي، ته حڪومتون، آمريون، ۽ سازشون ڪڏهن به عوامي بنياد کي ٽوڙي نه سگهنديون.
30 نومبر صرف هڪ تاريخ نه آهي، پر هر سال نئين عهد، نئين اميد، نئين عوامي جذبي ۽ مستقبل جي روشن ڪرڻ جو ڏينهن آهي. عوام جي خدمت، اصولن جي پاسداري، ۽ نوجوانن جي سياسي شموليت سان پ پ پ جو سفر جاري رهندو، ۽ پاڪستان جي عوام لاءِ حقيقي جمهوري، سماجي، ۽ اقتصادي ترقي جو وسيع رستو هميشه کليل رهندو.