ڊاڪٽر رٿ فائو — پاڪستان جي مدر ٽريسا ۽ جذام جي خاتمي جي علمبردار

سيد منور علي شاهه

ڊاڪٽر رٿ فائو 9 سيپٽمبر 1929 تي جرمني جي شهر ليپزگ ۾ ڄائي. ٻي عالمي جنگ دوران، سندن گهر بمباري ۾ تباهه ٿي ويو، جنهن سخت آزمائشن انهن جي اندر انسانيت جي خدمت جو جذبُ وڌيڪ وڌايو. جنگ کان پوءِ، هنن ميڊيڪل جي تعليم حاصل ڪرڻ جو فيصلو ڪيو ۽ يونيورسٽي آف ماينز مان ايم بي بي ايس ڪيو. ابتدا ۾ هوءَ يورپ ۾ هڪ عام ڊاڪٽر طور ڪم ڪرڻ جو ارادو رکندي هيون، پر زندگيءَ جو رخ بدلجي ويو. 1953ع ۾، هنن پروٽيسٽنٽ مذهب ڇڏي ڪيٿولڪ مذهب اختيار ڪيو ۽ **ڊاٽرز آف دي هارٽ آف ميري** نالي مذهبي آرڊر ۾ شامل ٿيون. هن فيصلي کان پوءِ، سندن زندگي جو مقصد صرف انسانيت جي خدمت ۽ ضرورت مند ماڻهن لاءِ ڪم ڪرڻ بڻجي ويو. هوءَ نَن طور طبي ۽ فلاح و بہبود جون خدمتون ڏيڻ لڳيون ۽ انهي دوران اوڀر وارن ملڪن ۾ ڪم جو موقعو مليو. 1960 واري ڏهاڪي ۾ هوءَ ڀارت وڃڻ لاءِ نڪتي، پر ويزا مسئلن سبب ڪراچي ۾ روڪجي وئي. هتي هنن جذام (ليپروسي) جي مريضن کي ڏٺو، جيڪي نهايت بدحال زندگي گذاري رهيا هئا. انهي منظر انهن جي زندگيءَ جو مشن مقرر ڪيو ته پاڪستان ۾ رهي جذام جي مريضن جو علاج ڪري سندن زندگي بهتر بڻائين. ڪراچي ۾ هڪ ننڍڙي جاءِ تان علاج شروع ڪيو، جيڪا پوءِ **ميري اڊيليڊ ليپروسي سينٽر (MALC)** ۾ تبديل ٿي وئي. هي سينٽر صرف علاج تائين محدود نه رهيو، پر تربيت جو ادارو پڻ بڻيو جتي پاڪستاني ڊاڪٽرن ۽ نرسن کي جذام جي علاج ۽ مريضن جي بحالي جي تربيت ڏني ويندي هئي. ڊاڪٽر رٿ فائو پاڪستان جي مختلف حصن ۾ 150 کان وڌيڪ مرڪز قائم ڪيا ۽ هزارين مريضن جو علاج ڪيو. سندن قيادت ۾، پاڪستان 1996ع ۾ عالمي صحت تنظيم (WHO) پاران دنيا جو پهريون ملڪ قرار ڏنو ويو جنهن جذام کي مؤثر طريقي سان ڪنٽرول ڪري ورتو هو. 1980 واري ڏهاڪي ۾ سالانه لڳ ڀڳ 19 هزار نوان ڪيس رپورٽ ٿيندا هئا، جيڪي 2016ع تائين ڪجهه سؤ تي اچي ويا. ڊاڪٽر رٿ فائو ڪراچي جي منگھوپير علائقي ۾ هڪ مرڪز، بي سهارن لاءِ ادارو ۽ يتيم خانو به قائم ڪيو. هي قدم خاص طور تي جذام جي مريضن جي زندگي بهتر ڪرڻ ۽ سماجي بحالي لاءِ کنيو ويو. هتي هوءَ نه رڳو طبي مدد فراهم ڪندي هئي، پر مريضن کي سماجي قبوليت جو درس پڻ ڏيندي هئي. يعني، هي ڪو الڳ ڳوٺ نه پر هڪ رهائشي ۽ فلاح و بہبود جو مرڪز هو، جيڪو خاص ڪري غريب ۽ جذام متاثر ڪميونٽي لاءِ ٺهيل هو جتي اهي محفوظ زندگي گذاري سگهن، علاج ۽ تربيت حاصل ڪري سگهن ۽ عزت سان زندگي گذاري سگهن. ڊاڪٽر رٿ فائو کي سندن خدمتن جي اعتراف ۾ پاڪستاني شهريت ڏني وئي ۽ هلالِ پاڪستان، هلالِ امتیاز، ستارہِ قائداعظم سميت ڪيترائي اعزاز ڏنا ويا. دنيا ۾ انهن کي **“پاڪستان جي مدر ٽريسا”** جي نالي سان سڃاتو ويو. سندن محنت ۽ اخلاص کي نه رڳو پاڪستان پر جرمني ۽ ٻين ملڪن ۾ پڻ ساراهيو ويو. ڊاڪٽر رٿ فائو ڪڏهن به شادي نه ڪئي ۽ پنهنجو سمورو وقت پاڪستان جي غريب ۽ بيمار ماڻهن جي خدمت ۾ گذاريو. هوءَ سادي زندگي گذاريندي هئي، مذهب ۽ قوميت کان مٿي ٿي خدمت ڪندي هئي ۽ ماڻهن کي صرف انسانيت جي نظر سان ڏسندي هئي. ان ڪري مسلمان، مسيحي، هندو سڀئي هن سان هڪجهڙي محبت ڪندا هئا. 10 آگسٽ 2017ع تي 87 سالن جي عمر ۾ ڪراچي ۾ سندن وفات ٿي. انهن کي مڪمل رياستي اعزازن سان ڳاڙهين ڪپڙن ۾ گورا قبرستان ۾ دفن ڪيو ويو، جيڪو پاڪستان ۾ ڪنهن غير مسلم عورت لاءِ هڪ منفرد اعزاز هو. سندن وفات کان پوءِ به MALC ۽ ٻيا مرڪز سندن مشن جاري رکيا آهن، ۽ اڄ به هزارين ماڻهو انهن کي پاڪستان ۾ جذام جي خاتمي جي علامت طور ياد ڪن ٿا.